•   Wtorek, 5 listopada 2024
Poradnik

Krótka historia alfabetu rosyjskiego w 5 punktach

Początki alfabetu rosyjskiego to wiek IX, gdy bracia Cyryl i Metody zaczęli swoja misję na Morawach i wprowadzili do cerkwi język słowiański, który był im znany. Przygotowali oni do tego języka alfabet i przetłumaczyli najważniejsze księgi Pisma Świętego, z którymi ruszyli na Morawy. Ta historia jest oczywiście dużo dłuższa i rozbudowana, tym razem jednak trzeba skupić się na stworzonych znakach, które przyjęły się i zostały rozprzestrzenione.

Tym alfabetem, który przygotowali bracia była głagolica od słowa glagolati a więc mówić. Był to jednak mało praktyczny alfabet, który ostatecznie zastąpione cyrylicą od imienia jednego z braci.

Cyrylica zbudowana została na podstawie alfabetu greckiego a potem modyfikowana. Poznawczy cyrylicę bez problemu uda się także przeczytać większość greckich liter. Kilka z nich zaczerpniętych jest z głagolicy, trochę uproszczonych i modyfikowanych.

Oba alfabety różniły się tak naprawdę praktycznie wszystkim, choć niektórzy mówią o kilku modyfikowanych literach Jednak w rzeczywistości raczej trudno doszukać się podobieństw .

Warto podać kilka cech starej cyrylicy bez podawania całego alfabetu. Warto poznać tych kilka znaków jaką miały rolę i co po nich zostało.

Jery

Najważniejszymi elementami cyrylicy ówczesnej były jery – twardy oraz miękki. Nie miały one wartości fonetycznej, ale nazywano je samogłoskami. W praktyce miały one rolę zredukowanych samogłosek y oraz i. Tworzyły podstawę języka i jedną z najważniejszych zasad o otwartości sylab.

Jusy!

Bez jusów obecnie cyrylica właściwie nie ma sensu. Już wielki (большой юс – ѫ) i jus mały (малый юс – ѧ) to dwa najbardziej oryginalne litery alfabetu starosłowiańskiego. Oznaczały głoski nosowe ą i ę. Mogły tworzyć swoje jotowane wersje ѭ i ѩ (ją/ią i ję/ię). W naszym współczesnym świecie są to znane samogłoski nosowe, z których jednak Rosjanie, Czesi i świat słowiański zrezygnowali.

Współczesny język rosyjski rozwiązał ten problem zamieniając jusy na zwykłe samogłoski а, я, у, ю (a, ja, u, ju).

Alfabet rosyjski

Jać!

To kolejna charakterystyczna litera cyrylicy, która została usunięta. Jać (ѣ) wymawiało się w zależności od pozycji jakie je(ie) albo jako ja(ia).

Fita, ksi, psi, omega i iżyca!

Tak jak było powiedziane na początku wpisu, gdy nauczymy się rosyjskiego alfabetu to poradzimy sobie także z greckim. Jednak na wczesnym etapie istnienia cyrylicy liter ściągniętych z greki było więcej. Do nich zaliczały się między innymi fita – ѳ (na podstawie greckiej thety), ksi – ѯ, psi – ѱ, iżyca – ѵ (na podstawie greckiego ypsilonu) i omega – ѡ. Na oddanie w piśmie głoski i oprócz obecnie używanego и stosowano również cyrylickiego і oraz ї. Iżycya była używana do zapisu tylko słowa мѵро ‘krzyżmo’.

Ligatury!

W dawnej cyrylicy oznaczenie głoski występowało w formie ligatury ѹ (u). Było to połączenie pomiędzy literami o oraz y, czytane jako cyrylickie y. We współczesnym języku rosyjskim zapis został uproszczony i obecnie pisze się już tylko y. Dlaczego warto o tym powiedzieć? Przede wszystkim zwrócić trzeba uwagę na jotowane u we współczesnej cyrylicy. Jeśli kiedyś zastanawialiście się dlaczego jest w tym miejscu jest ju a nie jo to odpowiedź jest właśnie w SCSie i w literze oy. W tym przypadku przetrwał pierwszy znak, a nie jak przy zwyklej samogłosce y. Z przodu litery tradycyjna jota i tak właśnie powstaje ю. Drugą literą w alfabecie występującą pod postacią dwóch łączonych znaków jest ы (y) i miała ona niejeden wariant: ъı, ы, ъи, ьи.. Głównym celem tworzenia ligatury jest utwardzenie samogłoski i, która ma formę zmiękczającą. Słowianie stosowali albo twardy jer albo miękki.

Zobacz również